Жүктілік тамақтану үлесіндегі өзгерістерді қажет етпейді

1. Дұрыс тамақтану қағидалары:

• Жануарлық емес, көбінесе өсімдік тағамдары көп әртүрлі қоректік тағамдармен тамақтану қажет.
• Нан, ұннан жасалған тағамдар, жармалар, картопты күніне бірнеше рет қолдану қажет.
• Көкөністер мен жемістерді тұрған жердерде жаңа піскен көкөністер мен жемістерді күніне біренеше рет жеу керек.
• Майдың тағаммен түсуін қадағалау (күндік құнарлығы 30%-дан көп емес).
• Жануар майын өсімдік майына алмастыру.
• Майлы ет пен тағамдарды атбас бұршақ, дән, балық, құс пен арық етке алмастыру қажет.
• Майлылығы аз сүт және сүтті тағамдарды (айран, қатық, йогурт, ірімшік) қолдану.
• Қанты аз тағамдарды таңдау және қанттың мөлщері мен өантты бар сусуындардың санын азайту керек.
• Тұзды көп қолданбау, бірақ тіпті қолданбай қоюға болмайды. Бір жағынан тағамдағы тұздың ортақ мөлшері күніне бір шәй қасығынан аспау керек – күніне 6г, басқа жағынан – тұздың қолдану мөлшерін жеке ұнату сұрағымен қарастыру қажет. Йод аз аймақтарда йодты тұзды қолдану жөн.
• Тағамның дайындалуы оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету керек. Тамақтың буда, микротолықынды пеште, пісіру немесе қайнату дайындаоу барысында майдың, тұз бен қанттың мөлшерін азайтуға көмектеседі.

Дәрумендер мен микроэлементтер

Жүктілік кезінде тамақтану үлесіне жасанды дәрумендерді қосуды азайту кажет. Тек тиімсіз тамақтану кезі мен халқы ашығатын аймақтарда дәрумендерді қолдану тиімді болды.

• Жүктілікке дейінгі және жүктіліктің алғашқы 12 аптасы мерзімінде күн сайын 400 мкг мөлшерінде  фолий қышқылын  мқұқият  тұтыну,  тұқымның (нәрестенің) невралды  түтігінің ақаулықтарын даму қауп-қитерін нақты төмендетеді  достоверно  (анэнцефалия, spina bifida),  барлық әйелдерге фолий қышқылын (1a) тұтынып тұруын ұсыну қажет;
• Анемияның (қаназдықтың) профилактикасы үшін фолаттарды қиналып тұтыну үшін ешқандай негіздеме жоқ ;
• Босануға дейінгі сәтке қарай Hb < 100 г/л  дәрежесімен жүкті әйелдердің санын азайта отырып, бірақ жиі жанама әсерлері мазалай отырып: асқазанның  тітіркенуі, ішқатпа немесе диарея (іш өту)  (1a);
• «А» дәруменді күнделікті мөлшерін  700 мкг астам тұтынудан,  тератогенді әсері болуы мүмкін, сондықтан аталмыш дәруменді қиналып тамағына қосып тұруды тоқтатуға болады  (4). Бұдан да басқа, жүкті әйел «А»  дәруменнің артық қоспалары бар азық-түлік заттары туралы ақпарат жайлы хабардар болу керек,   мысалы, бауыр немесе  бауырдан жасалған өнімдері туралы;
• «D « дәруменді тұтынғаннан нақты басымшылығы болмағандығынан қосымша тағайындауларды ұсынуға мүмкіндік беретін деректері (1b);
• эндемиялық кретинизмге шалдыққан аурушаңдықтың жоғары деңгейі өңірлерде қосымша йодты тағайындау көрсетілген;

Шөптер,шөптік тұнба мен тұнбалар дәрілік болғаннан кейін дәрігердің нұсқауынсыз қолданбау керек. Осындай препараттардың болшақ сәбимен қоса жүкті әйелдің денсаулығына қауіпсіздігі белгісіз.

3. Дәрілік препараттар

науқастың өмірі мен денсаулығына қауіпті болған кезден басқа препараттарды жүктілік кезінде қолданбау жөн.

• Кез келген дәрігер балиғаттық жастағы әйелге ем белгілеу барысында жүктілік мүмкіндіктерін ойлау керек
• Дәрілік препараттардың ешқайсысы мөлшерлеу талдауы, қолдану мерзімі, гестациялық мерзімсіз тератогендік немесе тератогендік емес сияқты жіктеле алмайды.
• Өте аз дәрілік препараттар жүктілік кезінде қолдануға байланысты тестілеуден өтті, яғни қауіпсіз екендігі мойындалды
• Дәрілік препараттардың нәрестеге қауіпті мерзімі бала біту кезінен кейінгі 15-56 күнді құрайды
• ингибитор тобынан гипотензивті дәрілерді қоспағанда, ангиотензин-ауысралы ферментімен (мысалы: капотен, гоптен, ренитек) AT II рецпептерінің антогинистері (мысалы: лозартан, эпросартан), оларды 2-ші және   3-ші триместрлары нәрестенің бүйрегінің дамуы мен қызмет етуінің бұзушылықтарынан аз су кетуіне соқтыруы мүмкін ;
• жүктілік кезінде жаңа, фармацевтика нарығында жаға пайда болған препараттарға қарағанда тексерілген препараттарды нұсқау керек
• аз мерзімде аз мөлшердегі әсерлі препараттарды қолдану жөн
• жүкті әйелде созылмалы экстрагениталды аурулар болғанда емдеуді (препаратты таңдау, мөлшерлері, курс ұзақтығы) лайықты тар көлемді маманмен бірге нұсқау керек .

Медициналық мамандар дұрыс анықтама беру,  қажет жағдайда консультациялық көмек көрсету үшін болашақ ата-аналар организміндегі физикалық және психологиялық өзгерістер мен нәрестенің даму кезеңдерін айқын көрсету керек.

ЖҮКТІЛІК КЕЗЕҢІНДЕ ӨЗІҢЕ ҚАНДАЙ КҮТІММЕН ҚАРАУ КЕРЕК

• жүктілік кезеңіндегі өзіңе деген толық күтім сізге тек өзіңіздің денсаулығыңызды ғана емес, сонымен қатар сіздің болашақ сәбиіңіздің денсаулығын сақтауға көмектеседі. Жүктілік анықтала салысымен тез арада әйелдер кеңесіне жолығыңыз. Егер жүктілік расталып, сізді есепке алса, өзіңіздің емдеуші дәрігеріңізге үнемі белгіленген кесте бойынша жолығыңыз.
• Пайдалы тағамдар жеңіз (нақты мәліметтерді төмен жақтан қараңыз). Жүктілікке дейін қанша тартқаныңызға қарай, Сіз салмағыңызға 8-16кг  қосасыз. Жүктілік – жүдеудің уақыты емес.
• Қажетсіну туған жағдайда ұйықтаңыз немесе демалыңыз. Өзіңізді қалжыратпаңыз, бірақ толық босаңсымаңыз.  Әр адамда ұйқыға деген қажетсіну жеке, бірақ көбісіне күніне сегіз сағат жеткілікті.
• Темекі шекпеңіз және темекі шегетіндердің жанында болмаңыз. Егер темекі шегетін болсаңыз, міндетті түрде оны тастаңыз!
• Ешкандай алкогольды ішімдіктерді (сыра, шарап, өткір күшті ішімдік және т.б) қолданбаңыз. Есірткі туралы сөздің болуы да қажет емес!
• Сіздің дәрігеріңіз нұсқап бергеннен басқа ешқандай дәрілер мен басқа дәрі-дәрімектерді қолданбаңыз. Шөптер мен шөптік тұнбалар/шәй дәрі екенін есте сақтаңыз.
• Жүктілік кезінде өткір және улы иістерден (бояу немесе лак сияқты) аулақ болыңыз. Тазалайтын және жуатын шаруашылық құралдарымен жүгінген жағадайда ұқыпты болыңыз: затбелгідегі нұсқаулықтарды мұқият оқыңыз және оларға бағаныңыз, қолбақпен қолданыңыз, нашар желденетін бөлмеде жұмыс істемеңіз.
• Егер сізде мысық болса, жанұя мүшелерінің біреуін сол мысықтың артын жинастырып, тазалап жүруін өтініңіз, немесе өзіңіз тазалау кезінде резинке қолғап қолданыңыз.  (– токсоплазмоз деген ауру бар, мысықтың нәжісі мен қиы арқылы жұғатын және де жүкті әйелдер денсаулығына қауіпті.  Басқа жағдайда үй жануарлары Сіз және балаңыз үшін қауіпсіз.
• Сіз үшін және Сіздің сәбиіңіз үшшін  дене шынықтыру бойынша жаттығулар пайдалы. Егерде проблемалар туындамаса (сондай проблемалардың  егже-тегжейлі тізімі  қоса ұсынылады),  Сіз жүктілікке дюейінгі дене шынықтыру жаттығуларын жасауын жалғастыра аласыз.  Жаяу жүру серуендеулер және бассейінде жүзу  – белсенділікті сақтауға әсіресе жақсы және қолайлы тәсілдері, қанайналымын  ширататын және салмақ қосуын бақылап тұру.
• Денсаулығыңыз үшін қалыпты және қауіпсіз жүктілік кезінде сексуалды қатынастар. Олар денсаулығыңыз және сәбидің денсаулығы үшін зхиян тигізбейді.  Егерде гормоналды өзгерістерден сексуалды қалауыңыз асса немесе төмендесе , уайымдамаңыз, – бұндай жағдай әр әйел үшін жеке түрде  қалыпты.  Сіз сақтанатын бірнеше алдын алу шаралар бар. Өйткені  құрсағыңыз бірте-бірте өседі, Сізге бірнеше  қолайлы позаларды таңдау керек болады.   Арқасымен жату болмайды. Егерде ертеде Сізде түсік  болса немесе қалыпты мерзімі толмай босанған   болсаңыз,  дәрігер Сізге  сексуалды контактылардан  бас тартуыңыз жөн деп кеңес береді.  Ал егерде Сізде  қынаптық қан кету болса, ауыра басталса немесе  нәресте маңында су кету басталса, сексуалды контактыларды тоқтатып, тезірек дәрігерге жүгініңіз.
• Өзіңіздің емдейтін дәрігеріңізге немесе акушерге ақпарат алу үшін жүгінуге ұялмаңыз, егерде  өзіңіздің мазаңыз қашса, оларды ахуалыңыз жайлы хабардар етіңіз.   Дәл қазір ана сүтімегн сәбиді қоректендірудің пайдасы және отбасын жоспарлау туралы ақпаратты алған жөн .

ӨЗІҢІЗ ЖӘНЕ СӘБИІҢІЗ ҮШІН  СІҢІМДІ АС 

Әрине, дұрыс ас, Сіздің денсаулығыңыз үшін де, сонымен қаьар Сіздің сәбиіңіздің өсуі мен дамуына да маңызды.  Жүктілік кезіндегі сіңімді ас әйелдің өмірінің кез келген мерзіміндегі дұрыс тамақтануы маңызды. Жүктілік қалыпты өту үшін  «сиқырлы» азықтар  болмайды. «Тыйым « салынатын азықтар да өте аз.  Әсіресе, Сізде  аллергия  туғызатын өнімдерді тұынудан бас тарту керек, барынша тәттілерді, майлы заттарды  аз тұтынуға тырысыңыз.

Құрылымы бойынша Сіздің асыңыз пирамида тәрізді болуы тиіс: ең кең бөлілі, «базисы» наннан, дәнді дақылдардан және макарон өнімдерінен құрылады.   Сізге бұл өнімдерді көбірек тұтыну керек, басқаларынга қарағанда.  Жеміс-жидектер мен көкөніс заттары ағзаға қажетті азық тобын құрайды.   Үшінші, ең аз топты сүт өнімдері, ал сондай ақ ет, жұмыртқа, бұршықты өнімдер мен жаңғақ заттар құрайды.  Пирамиданың  шыңында майлар мен тәттілер тұр, оларды барынша аз тұтынған жөн.  Егерде сіңіретін ас жайлы мәселелер туындаса, онда  дәрігерге жүгініңіз.  Жүкті әйелдер железо мен фолий қышқылын (дәрумендерді)  қажет етеді. Темір  құрамды өнімдерді (бұршақты, жапырақты көк көкөніс,  сүт, жұмыртқа, балық, үй құсы (тауық)  және фолий қышқылы бар өнімдер (бұршақ, жұмыртқа, бауыр, қызылша, қырыққабат, бұршақ, қызанақ).  Сондай ақ құрамында темір бар дәрумендер мен таблеткаларды тьұтыныңыз, егерде Сізге дәрігер ұсынса.

• Тәбетіңіз онша болмаса, асты үлкен  3 реттің орнына, күніне бірнеше рет 5-6 мөлшеремелермен қабылдаңыз.
• Сұйықтықты, барынша суды сегіз стакандай ішіңіз. Құрамында кофеин (шәй, кофе, кола) бар және қант бар ішімдіктерді  үш стаканнан астам ішпеңіз. Әсіресе, шәй мен кофе тамақпен бірге қосып  ішуге болмайды (кофеин  темірді сіңіріге кедергі жасайды ).

ЖҮКТІЛІККЕ  БАЙЛАНЫСТЫ  ҚОЛАЙСЫЗДЫҚТАР

 Жүктілік   –  табиғи  және  эмоционалды өзгерістер уақыты.  Жүктіліктің белгілі мерзімдерінде көптеген әйелдер айтарлықтай қолайсыздықтарды сезінеді.  Қобалжымаңыз. Бұл деген кәдімгі проблемалар, олар бала туылғанан кейін жойылып кетеді.  Жиі таралған қолайсыздықтар мыналар: жиі-жиі зәр шығару, әсіресе алғашқы үш және соңғы айлары.  Үнемі шаршағандық, әсіресе алғашқы үш айда. Жиі  дем алыңыз, сіңіретін ас тұтыныңыз және де жеңіл дене шынықтыру жаттығулар жасаңыз. Бұндай  қимылдар  шаршаңуызды аз болса да басады. Таңертеңдері  немесе тәуліктің басқа кезеңдері ндегі жүрек айнуы алғашқы үш ай өткеннен кейін басылады. Ерте таң ертең кепкен тәтті күлше немесе бір бөлшек нан жеуге талпыныңыз. Жиі-жиі жеңіз, бірақ шамалы ғана жеу керек.

Жүктіліктің бесінші айында  асқазанда қыжылдау пайда болу мүмкін. Ондай жайт болмау үшін кофе не кофеин құрамында бар газдалған су ішпеңіз; тамақтанып бола сала жата кетпеңіз немесе тез еңкеймеңіз; басыңызға жастық жастап, ұйықтаңыз. Егерде қыжэылдау басылмаса,  кеңес алу үшін емдейтін дәрігеріңізге жүгініңіз.

• Жүктілік кезінде Сізді ішқатаю мазалауы мүмкін. Кемінде сегіз стакандай су немесе басқа сұйық ішімдік үшу керек; талшыққа бай өнімдерді жеңіз: мысалы, көкөніс және кебектен жасалған ботқалар тәрізді ас жаңіз. Көрсетілген су мөлшері несептік-жыныстық жолының инфекцияларынан сақтануға ықпалын тигізеді.  Қол-аяғы ісінуі мүмкін. Күніне бірнеше рет аяғыңызды көтеріңіз; ісмінгенді басу үшін  жаныңызбен жатыңыз. Жүктіліктің соңғы 3-4 айында белі ауыра басталу мүмкін.   Өкшесі жоқ аяқ- киім киіңіз; ауыр жүк көтермеңіз; егерде ауыр жүк көтеру керек болса, беліңізді емес, тізеңізді бүгіңіз.

                             ҮРЕЙЛІ БЕЛГІЛЕР 

 Төменде көрсетілген белгілердің бірі ғана сыр білдірсе, кідіртпей дәрігерге жүгініңіз:

• Жыныс жолдарынан қан тәрізді шықса;
• Қынаптан сұйықтықтар шықса;
• Үнемі бас ауырса, көзінде дақтар мен бұрк етулер шығуымен көру функциясының бұзылуы;
• Қолы немесе бетінің кенеттен ісінуі;
• Дене қызуы 38⁰С дейін және одан асып көтерілсе;
• Қынапта қатты қышыну және ашыту немес қынаптық күшейтілетін ағатын нәрселері  мазаласа;
• Зәр шығару кезінде ашыту және ауырсыну болса;
• жатқан кезінде де басылмайтындай құрсақ жағы қатты ауырса;
• бір сағат ішінде толғақ тәрізді 4-5  реттен астам ауырса;
• егерде құлаған немесе  жол-көлік  оқиғасы, не бір соққы  тиген кезінде құрсағыңызды жарақаттап алсаңыз;
• жүктіліктің алты айы өткеннен кейін – егерде нәрестеңіз құрсағыңызда 12  сағат ішінде  10   қимыл жасайтын болса.